دونالد ترامپ تصميم نهايي خود را گرفته است؛ حداقل تا به امروز. اگر اتفاق غيرمنتظره‌اي در کاخ سفيد ظرف چند روز آينده رخ ندهند رئيس‌جمهور آمريکا جمهوري اسلامي ايران را متهم به عدم پايبندي به توافق هسته‌اي خواهد کرد و توپ تصميم‌گيري در رابطه را به زمين کنگره ارسال مي‌کند.
پنجشنبه هفته جاري پايان اماواگرها است؛ اماواگرها در رابطه با آينده توافق هسته‌اي ايران؛ اماواگرهايي که در ماه‌هاي اخير با اظهارات دونالد ترامپ به اوج خود رسيده است و اميدواري‌ها نسبت به آينده توافق هسته‌اي ايران را به‌شدت کاهش داده است.
بر اساس آنچه در روزهاي اخير منابع آگاه نزديک به کاخ سفيد اعلام کرده‌اند تصميم نهايي رئيس‌جمهوري آمريکا، اعلام عدم پايبندي به توافق هسته‌اي است. اين همان نکته‌اي است که اتفاقاً ترامپ پنجشنبه گذشته پس از برگزاري نشستي با فرماندهان ارشد نظامي آمريکا بر آن تأکيد کرد و مدعي شد که «ايران به روح برجام پايبند نبوده است.»
دونالد ترامپ هم در زمان مبارزات انتخاباتي و هم در نه‌ماهه اول دوران رياست جمهوري‌اش بارها اعلام کرده توافقنامه سال 2015 بين ايران، ايالات‌متحده، اتحاديه اروپا و اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل در خصوص برنامه تسليحات هسته‌اي ايران «بدترين قراردادي است که تاکنون بسته‌شده است.»
او پيش‌ازاين و البته در دوران رقابت‌هاي انتخاباتي وعده پاره کردن برجام را داده بود؛ وعده‌اي که به نظر مي‌رسد که امروز متوجه شده است که عملي کردن آن چندان آسان نيست و پاره کردن برجام، اختلافات جدي ديپلماتيک به وجود خواهد آورد.
اين اختلافات از مخالفت طرف‌هاي اصلي مذاکرات هسته‌اي ايران به‌ويژه متحدان نزديک آمريکا با لغو برجام نشات گرفته است. اروپايي‌ها که معتقدند جمهوري اسلامي ايران از زمان اجرايي شدن توافق هسته‌اي به برجام پايبند بوده است، آن را بهترين توافق در جهت رسيدن به تضميني براي صلح‌آميز ماندن برنامه هسته‌اي ايران مي‌دانند.
بر همين اساس با لغو تحريم‌هاي اعمال شدن در چارچوب برنامه هسته‌اي ايران، اروپايي‌ها تجارت خود را با اجرايي شدن برجام با ايران آغاز کردند که همين امر منجر به سرمايه‌گذاري‌هاي کلان آن‌ها در بخش‌هاي مختلف به‌ويژه صنعت و انرژي شده است. ازاين‌رو هرگونه تهديدي عليه توافق هسته‌اي مي‌تواند تجارت اروپايي‌ها با ايران را دچار ضربه کند و خسارت‌هاي کلاني به صاحبان صنايع و مشاغل وارد کند.
ازاين‌رو ترامپ که مطمئن شده است نمي‌تواند گامي در جهت تحقق وعده خود در دوران رقابت‌هاي انتخاباتي در رابطه با پاره کردن برجام بردارد بهترين تصميم را حداقل برداشتن يک گامي به سمت اين وعده دانسته است.
بر اساس توافق هسته‌اي ايران و 1+5 مقررشده بود که رئيس‌جمهوري آمريکا هر 90 روز پايبندي و يا عدم پايبندي جمهوري اسلامي ايران را به کنگره آمريکا اعلام کند و تائيد کند که رفع تحريم‌ها همچنان با منافع آمريکا همسو بوده است يا خير.
ترامپ يک‌بار اين کار را که اتفاقاً بسياري هم براي او سخت بود را برخلاف ميل باطني و برخلاف تمام موضع‌گيري‌هاي که در رابطه با توافق هسته‌اي داشت را کرد و ايران را پايبند به توافق هسته‌اي معرفي کرد.
اما او نمي‌خواهد بار ديگر مجبور شود هم‌زمان که توافق هسته‌اي را بدترين توافق تاريخ مي‌داند جمهوري اسلامي ايران را متعهد به آن بداند. ازاين‌رو اعلام عدم پايبندي ايران به توافق هسته‌اي و واگذاري تصميم‌گيري در رابطه با آن به کنگره آمريکا براي رفع مسئوليت امضاي هر 90 روز سند اعلام پايبندي ايران به توافق هسته‌اي است.
چراکه بر اساس آنچه روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از برخي منابع آگاه به تفکرات ترامپ درباره برجام نوشته است: «دونالد ترامپ فعلاً از توصيه به کنگره براي اعمال مجدد تحريم‌ها عليه ايران خودداري خواهد کرد چون چنين کاري باعث ابطال توافقنامه خواهد شد.»
بر اين اساس ترامپ در عين آنکه برجام را بدترين توافق تاريخ مي‌داند و خواستار نابودي آن است نمي‌خواهد که در حال حاضر اين سند ابطال شود و اين تصميم يعني اعلام عدم پايبندي ايران به برجام صرفاً باهدف رفع مسئوليت از تائيد پايبندي ايران است. هرچند اين تصميم آغازگر پروسه‌اي است که مي‌تواند به مرگ برجام منتهي شود اما نه يک مرگ آني بلکه يک مرگ تدريجي چراکه بعيد است حتي تندروهاي کنگره که در زمان مذاکرات هسته‌اي با برجام مخالف بودند امروز موافق پاره کردن آن باشند.
* دکتر امير ساعدي داريان، عضو هيئت‌علمي دانشگاه شهيد بهشتي
لينک اين خبر در:
شنبه 15 مهر 1396